Ναυπάκτου Ιερόθεος: Οι προϋποθέσεις της αιρέσεως του Αρείου και του ορθοδόξου δόγματος

Δημοσιεύτηκε: Δευτέρα 28 Απριλίου 2025

Μητροπολίτου Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

Ἐφέτος ἑορτάζουμε τήν ἐπέτειο τῶν 1700 ἐτῶν ἀπό τήν σύγκληση τῆς Α΄Οἰκουμενικῆς Συνόδου στήν Νίκαια τῆς Βιθυνίας, τό 325 μ.Χ. Πρόκειται γιά τήν «πρώτη» καί «Ἁγία» Σύνοδο, ἡ ὁποία κλήθηκε νά ἀντιμετωπίση τήν αἴρεση τοῦ Ἀρείου. Ὁ Ἄρειος ἦταν πρεσβύτερος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἀλεξανδρείας, ἐξέφρασε αἱρετικές ἀπόψεις γιά τόν Χριστό, ὅτι δέν εἶναι Θεός, ἀλλά τό πρῶτο κτίσμα τοῦ Θεοῦ καί καταδικάσθηκε στήν Σύνοδο πού ἔγινε στήν Ἀλεξάνδρεια.

Ἐπειδή ἡ αἴρεση αὐτή, μέ τίς ἐνέργειες τοῦ Ἀρείου, μεταφέρθηκε καί ἔξω ἀπό τήν Ἐκκλησιαστική δικαιοδοσία τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἀλεξανδρείας χρειάσθηκε νά συγκληθῆ μιά μεγάλη Οἰκουμενική Σύνοδος γιά νά τήν ἀντικρούση καί νά διατυπώση τήν Ὀρθόδοξη διδασκαλία γιά τήν θεότητα τοῦ Χριστοῦ. Ἔτσι, ἡ Α΄ Οἰκουμενική Σύνοδος συνέταξε τά πρῶτα ἑπτά ἄρθρα τοῦ Συμβόλου τῆς Πίστεως, τό γνωστό «Πιστεύω», τό ὁποῖο συμπληρώθηκε καί ὁλοκληρώθηκε ἀπό τήν Β΄ Οἰκουμενική Σύνοδο τό ἔτος 381 μ.Χ. στήν Κωνσταντινούπολη.

Μερικοί πού γράφουν γιά τήν Α΄ Οἰκουμενική Σύνοδο ἀσχολοῦνται μόνο μέ τά ἱστορικά γεγονότα καί τίς δογματικές ἀποφάσεις της, χωρίς νά ἐντοπίζουν τίς προϋποθέσεις τῆς διδασκαλίας τοῦ Ἀρείου καί τίς προϋποθέσεις τῆς διδασκαλίας τῶν Ὀρθοδόξων Πατέρων. Ἄν δέν ἐντοπιστῆ αὐτό τό σοβαρό θέμα, τότε θά φανῆ ὅτι ὑπῆρξε μιά θεωρητική καί φιλοσοφική συζήτηση τῶν Ἀρειανῶν καί τῶν Ὀρθοδόξων, ἁπλῶς σάν προσπάθεια διατύπωσης τῆς θεολογίας. Τό θέμα ὅμως εἶναι βαθύτερο.

Ὀ μακαριστός π. Ἰωάννης Ρωμανίδης μελέτησε σέ βάθος τά θέματα αὐτά καί προσδιόρισε τίς προϋποθέσεις τόσο τῶν Άρειανῶν ὅσο καί τῶν Ὀρθοδόξων. Γι’ αυτό στήν συνέχεια θά παραθέσω ἕνα κείμενο μου μέ τίτλο «ἡ αἴρεση τοῦ Ἀρείου καί ἡ διδασκαλία τῆς Ὀρθοδόξου Ἑκκλησίας, κατά τόν π. Ἰωάννη Ρωμανίδη». Νομίζω ὅτι εἶναι ἐνδιαφέρον καί πρωτότυπο σέ πολλά σημεῖα πού δείχνουν τό πῶς οἱ αἱρετικοί κατανοοῦσαν τήν διάκριση οὐσίας καί ἐνεργείας στόν Θεό φιλοσοφικά, ἐνῶ οἱ ἅγιοι Πατέρες ὁμιλοῦσαν γιά τό θέμα αὐτό ἐμπειρικά.

Τό κείμενο αὐτό εἶναι συμβολή στήν κατανόηση τοῦ ὀρθοδόξου δόγματος, τῆς ὀρθοδόξου διδασκαλίας τῆς Α΄Οἰκουμενικῆς Συνόδου καί ὅλων τῶν μετέπειτα Οἰκουμενικῶν Συνόδων ἀπό ἕναν, κατά τήν γνώμη μου, κορυφαῖο δογματικό θεολόγο, δηλαδή τόν π. Ἰωάννη Ρωμανίδη, τοῦ ὁποίου ἡ μνήμη νά εἶναι αἰωνία.